Het boek dat ik deze maand uitkoos is FEITENKENNIS van Hans Rosling, ondertitel; 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt.

In het open riool dat het internet in feite is, kun je met enige moeite iets vinden wat van waarde is. Door de stortvloed aan onzin, halve waarheden, roddel, praatjes, bijgeloof, plaatjes, reclame, scheldpartijen en meningen is er een stijgende behoeften aan feiten. Maar een verzameling feiten is vaak weer een uitermate saaie bedoening.

Gelukkig voor ons heeft de babyboomer Hans Rosling (1949-2017) samen met zijn zoon en schoondochter zijn ervaringen als medicus in de derde wereld, wetenschapper en als spreker op vele internationale congressen aan het papier toevertrouwd en wel op een zeer leesbare manier met humor en zelfkritiek en pakkende verhalen en uiteraard ook grafieken. Aan de hand van dertien meerkeuzevragen laat hij ons in de inleiding zien hoe beroerd het gesteld is met onze kennis van de wereld. Maar het ergste is dat deze enquête ook bij internationale congressen werd voorgelegd aan bestuurders, wetenschappers, topambtenaren, politici en wereldleiders. In de loop der jaren bleek het gemiddelde resultaat slechter dan dat van de spreekwoordelijke chimpansee.

Onze instincten bezorgen ons een dramatisch wereldbeeld met als gevolg dat we ons zorgen maken om de verkeerde zaken. We weten niet wat we niet weten.

Rosling doet ons een aantal gereedschappen aan de hand om overdramatische verhalen te herkennen en je (tien)instincten te beheersen zodat we uiteindelijk de chimpansees zullen verslaan:

Weg met het kloofinstinct: niet denken in tegenstellingen (2 categorieën)maar bijvoorbeeld in vier categorieën zoals bij inkomensniveau of zoeken naar een meerderheid.

Weg met het negativisme-instinct: hij noemt zestien slechte dingen die afnemen en zestien goede dingen die toenemen, goed nieuws is geen nieuws, geleidelijke verbetering is geen nieuws, slecht nieuws kan ook verbetering van onderzoekmethoden inhouden zonder dat de wereldsituatie verslechtert en het verleden is vaak te rose voorgesteld.

Weg met het rechte-lijninstinct: rechte lijnen komen in de werkelijkheid zelden voor, er zijn veel meer S- , J-, U- en C-curven.

Weg met het angstinstinct: van de 40 miljoen vliegtuigvluchten per jaar lopen slechts tien niet goed af. Risico = gevaar x blootstelling.

Weg met het grootte-instinct: alle onderwerpen op je lijst zijn niet even belangrijk. Dus niet China en India als de grootste CO2 vervuilers zien maar kijken naar de uitstoot per persoon. Verhoudingen hebben vaak meer betekenis dan getallen.

Weg met het lotsinstinct: alles verandert wel ook gaat het vaak langzaam, praat met je grootouders.

Weg met het generalisatie-instinct: twijfel aan je categorieën. Ga er van uit dat jij niet ”normaal” bent en dat de anderen geen idioten zijn.

Weg met het éénperspectief-instinct: doe niet alleen een hamer in je gereedschapskist

, laat mensen die het niet met jouw eens zijn, jouw nieuwe ideeën testen. Hoed je voor simpele ideeën en simpele oplossingen, combineer en sluit compromissen.

Weg met het zondebokinstinct: “Zij mogen niet leven zoals wij nu doen” veranderen in “Wij mogen niet leven zoals wij nu doen” De rijkste 12% verbrandt de helft van de fossiele brandstof. Zoek niet naar zondebokken maar naar systeemfouten.

Weg met het urgentie-instinct: geen “morgen is het te laat” effect, hamer niet de slechtste voorspellingen en meest ongunstige scenario’s.

Natuurlijk moeten ons zorgen maken om een mogelijke wereldwijde pandemie, financiële ineenstorting, derde wereldoorlog, klimaatverandering, opwarming van de aarde en extreme armoede(niveau 1: 700 miljoen mensen). Maar haal diep adem, vraag meer informatie en data en pas op voor toekomstvoorspellers.

Het boek is luchtiger geschreven dan de onderwerpen doen vermoeden. Je hoeft niet perse het boek van voor naar achteren door te lezen. Het is ook nuttig voor lokale zaken en organisaties omdat daar de feitenkennis vaak ook maar matig is. De 28 pagina’s aan bronnen staan verdere uitdieping niet in de weg. Je krijgt naast veel leesplezier ook genoeg stof om te overdenken en dat voor de prijs van slechts 22,50 €.